Taxallusim Xon va men terrorchi emasman

Zamonamiz evrilishlaridan hayratda lolmiz!.. “Ochko” asri har birimizdan aql yurgizishni, tinimsiz ong mehnatini talab qilyapti.
Ochkoda yashayapmiz, hisob ochilgan: 2 1.
“Sen urmasang senga urishadi”, “Sen shug‘ullanmasang, sen bilan shug‘ullanishadi”.

O‘z mustaqil fikriga ega bo‘lmaslik, ezgu g‘oyalarini aniq maqsadlar sari yo‘naltirib olmaslik bugunda g‘oyaviy mag‘lubiyat – yot fikrlar ta’siri ostida manqurtlikka tomon oshkora yetaklamoqda.

Bugunda aksar adashgan yoshlarning kamchiligi, ojiz tomoni shariat ahkomlarini bilmaslik yoki to‘la anglamay ko‘r-ko‘rona amalga kirishish bilan bevosita bog‘liq. Ana shunday xatolar oqibatida Mustaqilligimizning sinovli kunlarida johil aqidalarga, fundamentalistik g‘oyalarga ergashib, 100 dollar uchun vatanini sotganlar kam bo‘ldimi? Dinimiz niqobida millatimizga, yoshlarimiz ongiga ta’sir qilish barobarida tinch hayotimizga tahdid solishga uringan va bugunda ham missionerlik oqimi, Iogava shohidlari kabi sektalar, turli muxolif yo‘nalishlar o‘rinishida ogohlikni hargiz yo‘qotmasligimizni eslatayotgan bunday tashqi omillarga qarshi esa faqat ma’rifat, mustahkam bilim, sobit  iymon bilangina kurashmoq mumkin.
 Kuni kecha chet el matbuoti mamlakatimizning Xorazm viloyatida 25 yoshli yigit 13      yoshli singlisining nomusiga tekkani oqibatida homilador bo‘lganini “suyunchi”ladi. Isnod!  Nega bunday bo‘ldi? Xalqimiz, millatimizga butkul yot unsurlar qayoqdan paydo  bo‘layapti?.. Nazarimda bu ham bizni tashvishga solayotgan “ommaviy madaniyat”  o‘choqlarining bir alangasi. Internet portallarida pornografiyani targ‘ib qiluvchi o‘zbek  tilidagi saytlar paydo bo‘la boshladi. Har qancha kurashishga urinmaylik, qandaydir  manfaatdor “ongxo‘rlar” asosan global tarmoq orqali yoshlar tarbiyasini izdan chiqarishga urinishda davom etmoqdalar. Bularga qarshi kurash zamirida yana o‘sha qadrdon aqidalar: oilada tarbiyaning o‘rni, mahalla institutlari va maktab nazorati yotadi. Dunyoda jarayonlar shunchalar tez va qaltiski, o‘z-o‘zimizni nazoratda ushlashni ta’minlovchi, eng katta dushman – nafsimiz ustidan g‘oliblik nash’asini uyg‘otguvi, shukronalik hissini tarbiyalovchi O‘zlikni anglash g‘oyasi va e’tiqod mustahkamligi bugungi kunda yanada muhim ahamiyat kasb etmoqda.
Hech bir davlatning dunyoviy qonunlari agar insonning o‘z Meni shakllanmagan bo‘lsa, uni iymon-insofda, insoniylikda muttasil tutib turolmaydi. Shu barobarida hammaga ma’lum dunyoviy qonun va jazo prinsplari bilan shaxsni to‘la nazorat qilish ham mumkin emas. Agar shunday bo‘lganida jinoyatga jazo muqarrar bo‘la turib, turli mintaqalarda xilma-xil shakldagi noinsoniy holatlar, xunrezliklar umuman sodir etilmagan bo‘lardi. Suratan mavjud dunyo qonunlari tashqi cho‘chitguvchigina bo‘lgan shunchaki nisbiy ultimatum xolos.
Dam olish kuni o‘n sakkiz yoshli o‘smir qo‘shnim mendan bir narsa so‘rab uyga chiqqan ekan, bir oz kutib qoldi: asr o‘qiyotgan edim. Shundan keyin u bilan ko‘rishib, salom-alik qilgach, so‘ragan narsasini olib chiqib berdim. O‘shanda u samimiy ohangda: “Alisher aka, namozga berilib ketibsiz, vahobiylarga qo‘shilib qolmadingizmi ishqilib”, deya gapini o‘zi tushunib-tushunmagan holda iddao qildi. Bolalikdan yigitlik ko‘chasiga qarab endigina qadam qo‘ygan sodda ukaxonimning so‘zlari beg‘ubor edi: beixtiyor kulib yubordim. “Yo‘q ukam, havotir olma”!
Har bir inson ayniqsa biz yoshlarning bugunda muttasil me’yorda bo‘la olishimiz: turli “izm” va “ommaviy madaniyat”lar ta’siridan uzoq bo‘lishimiz uchun ham mustahkam iymon ustiga qurilgan o‘z kuchli mafkuramiz, g‘oyamiz bo‘lishini vaziyat taqozo etmoqda. Ammo buni hayot degani kollejga shunchaki borib kelib vaqt o‘tkazish, internet bu ko‘ngilochar tanishuv saytlari, maroqli dam disk orqali biror komediya tomoshasi, musiqa zavqi “Ummon”ning xitlari deya hisoblovchi bu yosh qo‘shnim va yoki u tengi ba’zi yoshlar qayoqdan ham bilsin.
Yana bir ukaxonimning aytishicha o‘zaro muomala munosabatlarida “birodar” so‘zini ishlatish ham xavfli bo‘lib qolgan emish?! Mana, qora kuchlar qayerimizdan foydalanayapti!.. Mana sizga savodsizlikdagi qo‘rqoqlik, bir tomonlama fikrlash. Bundan roppa-rosa o‘n besh yil avval, fevral voqealariga munosabat bildirib, mamlakatimiz rahbari diniy aqidaparaslik oqimlari ta’siriga tushib, jinoyat ko‘chasiga kirib qolgan yoshlar haqida “Bizning targ‘ibotlarimiz tor doiralarda qolib ketayapti, hayotning keng qatlamlariga: g‘o‘r, dunyoqarashi tor ayrim yoshlarning ongiga yetarlicha kirib bormayapti va natijada bundaylar yot g‘oyalarga ko‘r-ko‘rona berilib, Vatan qotiliga aylanmoqdalar” deya kuyinganlarida ana shunday ongi tor ba’zi yoshlarni ham nazarda tutganlariga shubha yo‘q. Zero, yurt rahbarining bu so‘zlari hozirda ham ahamiyatliki, garchi bugunda yetishib kelayotgan ko‘pchilik yoshlarning huquqiy salohiyati, fikrlash va dunyoqarashi ancha yuqori bo‘lsada, erishayotgan yutuqlarimizga mahliyo bo‘lmay, real voqeliklardan uzilmasdan, hargiz ogohlikni yo‘qotmasligimizni davr talab qilmoqda.
“Jumaga chiqma, xavfsizlik xodimlari olib ketib qolmasin yana”, “Masjitlarda baland ovozda azon chaqirish ta’qiqlab qo‘yilibdi”, “Namozxonlar tegishli organning “qora ro‘yxat”ida turarkan”.
Shunga o‘xshash vahima gaplar eshitiladi yana odamlar orasida.
Bo‘lishi mumkin. Butun bir mamlakatning doimiy osoyishtaligi nazorati biz o‘ylagandan ancha qiyin masala. Ayniqsa hozirgi “tegmanozik” zamonda inchunun. Vijdon erkinligi Respublikamiz konstitutsiyasi, “Vijdon erkinligi va diniy tashkilotlar to‘g‘risida”gi qonunlarda aniq belgilab berilgan. Ammo g‘arazli yo‘llarda muqaddas tushunchalardan qurol sifatida foydalanilayotgan ekan, dinga e’tiqod qilish erkinligi milliy xavfsizlik va jamoat tartibini, boshqa fuqarolarning hayoti, salomatligi, ahloqi, huquqi va erkinligini ta’minlash uchun zarurat tug‘ilganida cheklanishi mumkin. Ammo o‘ylashimcha aql egalari uchun buning hech bir havotirli joyi yo‘q. Ba’zi odamlar nazdida sen “ahmoq” bo‘lib, machitga chiqayotgan ekansan, nazoratchilarning aqli bor-ku, qo‘rqma!..
Bugunda turli “izm”lar, sektalar, missionerlik oqimlari, “ommaviy madaniyat” o‘choqlari o‘z-o‘zidan, tabiiy ravishda paydo bo‘layotgani yo‘q va bularga qarshi o‘z-o‘zidan kurashib ham bo‘lmaydi. Davlat rahbari ta’biri bilan aytganda, g‘oyaga qarshi g‘oya, jaholatga qarshi faqat ma’rifat bilan kurashmoqlikni hayotning o‘zi talab qilyapti. Agarki jamiyat ma’naviy hayotining muayyan sohasi bo‘lgan din, umuminsoniy ahloq me’yorlarini o‘zida mujjassam etgan ekan, barchamiz ma’lum bir e’tiqodga muhtojmiz. Inson har qancha erishuvchan bo‘lmasin qalbida mustahkam ishonchu e’tiqodi bo‘lmas ekan, shuuridagi o‘sha bo‘shliq yoki o‘zga g‘oyaning ongga kirib kelishi bir kun emas bir kun albatta uni sindiradi.
Poyoniga yetgan yil oxirlarida hukumat rahbari Surxondaryo viloyatida bo‘lib, chekka bir viloyatning muammosini o‘z muammosi sanab, jon kuydirib qilgan chiqishi, xalq deputatlari va viloyat rahbarlari bilan o‘tkazgan yig‘ilishi va undagi nutqini u kishining boshqa ma’ruzalari kabi maroq bilan tingladim. Ayniqsa ularning “Erta tongda uyg‘onib, Xudodan ishimizning rivojini so‘raylik, Xudo beradi, ishlarimiz xayrli bo‘ladi” degan gaplari yodimga muhrlanib qoldi.
Bizda hech bir dinga nisbatan oshkora tashviqot yo‘q va bu demokratik sharoitlardagi eng munosib yo‘l!.. Har kimning vijdon erkinligi o‘zi bilan. Nima foydayu nima zarar, qaysi yo‘l to‘g‘riyu qay biri xato ekanligini hayotning o‘zi ko‘rsatib, kerak bo‘lsa dalillab turayotganining o‘zida aql egalari uchun hikmat yashirin. Bunda bot-bot takrorlashga muhtoj aqida ­yana bir bor “o‘zlikni anglash” g‘oyasi haqida chuqurroq o‘ylashimizning o‘zi kifoya.
Aziz o‘quvchi! Yuqoridagi so‘zlarimdan maqsad hech qanday diniy da’vat yoki mafkuraviy chaqiriq emas. Men shunchaki aslida ko‘pchiligimizga ayon bo‘lgan haqiqatlarni eslatib o‘tdim xolos. Maqolada aslida hech bir yangilik ham yo‘q.
Sarlavhasiga ko‘z tashlab yoki to‘rt qator satrning o‘zidan xulosa chiqarishga shoshmay oxirigacha o‘qiyotganingizga rahmat. “Bu uslubda yozish yaxshi emas”, “Bir oz chegaradan chiqib ketyapsan” deganlar bo‘lyapti qalamimga doir chiqishlarni kuzatayotgan o‘quvchi va hamkasblarim orasida.
Yo‘q! Nima o‘zi u chegara? Mustaqil mamlakatda ko‘pchilikka ayon haqiqatlarni qonunlarimizda belgilangan so‘z erkinligi orqali o‘z nuqtai nazari ostida xolis bayonlash, shubhadan holi, beg‘araz ma’lumotlar chegara bilmaydi. Senzura atalmish buzilmas temir chegaralar yigirma besh yil ortda, totalitar zamonda zanglab bitgan. Mag‘rib shamoli ta’sirida “ommaviy madaniyat” o‘choqlari muammo tug‘dirayotgan bir paytda, mustaqil Vatanga milliy ruhdagi mustaqil madaniyatlar kerak. Men sartarosh emas jurnalistman internet ham quduqdan farq qiladiki, odamlar oldida “Iskandarni shohi bor” deyishdan hadikib, so‘zlarimni “word”dagi yangi sahifaga yozib, keyin “delete” qilib yuborib humordan chiqsam yo demokratik mamlakatda, fuqarolik jamiyatida yashab turib, o‘zimga bek – o‘zbek bo‘laturib, kimlardandir cho‘chisam…
Shu o‘rinda ozod mamlakatda yashayotgan biz – allaqachon o‘z yo‘lini tanlab olgan, tom ma’nodagi baxtli kelajak tomon dadil borayotgan o‘zbeklarga ozodlik aqidasini shu nom ostida, manfaatdor uslublarda tiqishtirishga urinayotgan yana ayrim xavflarga ham nafratimni izhor qilmoqchiman: hech narsaga aralashma o‘rtoq, men o‘zbekman, o‘zimga bek, o‘zimga xonman!!! Mard bo‘lsang, yutuqlarimni tan ol, kamchiliklarimni esa o‘zim topib olaman.
“Facebook” ijtimoiy tarmog‘ining o‘zbek faolari tomonidan tashkil etilgan bloggerlar chempionatda qatnashar ekanman, o‘shalar tomonidan yana bir gap qulog‘imga chalindi. Emishki, bloggerlar musobaqasi tegishli organ tomonidan agressiv fikrlovchi jurnalistlarni ajratib olish uchun tashkillashtirilgan kichik siyosiy o‘yinmish?!. Bu fikrning aniq manbaasi bor yoki yo‘qligi menga qorong‘u. Lekin yana o‘sha gap: nima bo‘lganida ham mamlakatimizdagi har bir jarayon ezgulikka, devor ortidan fasod qilma, aralashma o‘rtoq!..
Bugunda yurtimiz ravnaqini yanada oshirish, inson manfaatlari ustuvorligini ta’minlash, mamlakat rahbari ta’biricha demokratik sharoitlarda ommaviy axborot vositalari erkinligini isloh qilish uchun mustahkam asosga tayangan, uyg‘oq va ohangdor so‘zlar kerak. Faqat bu jumlani muallif nokamtarligiga yo‘ymang!.. Beruniy avlodiman ammo ismim Xristafor Kolumb emas: Amerika ochib bo‘lingan, taxallusimda “xon” birikmasi bo‘lsada hind kinoyulduzi Shohruxxonga taqlidim yo‘q, umuman hech qanday “xonlik”ka da’vogar ham emasman. Bolaligimda katta buvim to‘ng‘ich nevaralari bo‘lgan rahmatli dadamni “Abdumalikxon” deb atardilar. Taqdiri azal o‘z so‘zini aytib, boqiy olamga rihlat qilgan padari buzrikvorim, ilk ustozim, shoir va jurnalist Abdumalik Isomiddinovning nomlarini o‘zimda saqlab qolish, qog‘ozga tushirishga ulgirmagan so‘zlarini farzand bo‘lib ayta olishim uchun ham MEN XONMAN.
Ikkinchi bosqich natijalariga ko‘ra men kelgusi turga o‘ta olmaganim haqida kecha kechqurun feysbukda o‘qidim . Adolat bo‘ldimi yo‘q muhokama qilmayman. Maqola mavzusi ham bundan tashqari hamda alam va g‘arazlardan holi. Aslida tengdoshlarimning ilg‘or tashabbusi bilan tashkil etilgan bloggerlar bahsi bahona dilimdagilarni ayta olganimning o‘zi haqiqiy g‘alaba. Insoniyat e’tirofidanda buyukroq zavq – vijdon oromi, nazarimda.
Mana endi qalb oromda. “To‘rtinchi hokimiyat” faoliyati erkinligi yuzasidan aslida hech qanday tabu-taqiq o‘rnatilmagan mustaqil mamlakatimda ba’zilar nigohi senzor sanagan chegara hududlar bugun menga yana ochiq maydon bo‘lib ko‘rindi. Bu keng maydon ortida esa biz tomon shoshib kelayotgan Buyuk kelajakni ko‘rdim. Taxallusim xon va men ham terrorchi emasman.

Alisher ABDUMALIKXON,
mustaqil jurnalist.