Go‘yo mushkul savol berdingiz («Muxolifatga ochiq xat» yuzasidan ijtimoiy tarmoq va elektron pochtamizga kelgan ayrim savollarga javoblar)

2006 yil ikkinchi bosqichning to‘loviga qiynalib qolgan paytimizda uydagilar bir xonalik “dom”imizni sotib, uy pulining teng yarmiga bir yillik o‘qish shartnoma pulini to‘lov qilmoqchi bo‘lishgan. O‘shanda ham har yili deyarli ikki barobar ko‘tarilardi bu “kontrakt balosi”. Bugun bilan taqqoslaganda hozir bir xonali uy o‘rtacha 20000 AQSh dollari bo‘lsa, nima mamlakatimizda kontrakt 10000 dollarga tenglashdimi, 30 millionga yaqinmi?

Aniq bilaman: 2005 yil birinchi kursga borganimda “5”bahoning stipendiyasi 19 ming so‘m edi. Bir yillik shartnoma to‘lovi 560 ming so‘m atrofida. O‘tgan to‘qqiz yil ichida oshgan narx-navo va milliy valyutamizning infilyatsiya darajasi 10 barobar bo‘lganida hozir o‘rtacha to‘lov kontraktini 5 million 600 ming so‘m deb olsak, “a’lo”chi talaba 190 ming emas, balki 320 ming so‘m bilan ham qanoatlanmayapti. Bunaqada holat «Buyuk kelajak«da yozganimdek bo‘lganida ham orzudagi kelajakdan farqli o‘laroq bizning talaba doim norozi va maqsadlari xashaki bo‘lib qolaveradi. Bu turishda talabaning boshidan zar sepsangiz ham, butun dunyo undan qarzdor go‘yo. Axir u o‘qiyapti! Birgina u – talaba yorug‘ olamda(!) Odatda aynan ana shunday haqgo‘y talabalardan soha mutaxassisi chiqmaydi aslida. (Yaqin o‘tmishda — mustaqilligimizning ilk yillaridagi sinovli taloto‘plar ham ana shunday ko‘rnamak talabalardan chiqqani aql egalariga ayon). Aslida “Suyagi sizniki – eti bizniki” prinspini qo‘llab, o‘lasa qilib urib, ultmatum ostida o‘qitilsagina bizdan yana buyuklar chiqadiganga o‘xshab qoldi. Hozirgilarni chertib ko‘ringchi… (Bu endi alohida mavzu) Atrof to‘la nolalar. Shukr va idrok yo‘q. Asosiy muammo talabaga yaratilayotgan sharoitdamas, uning bildirilayotgan ishonchga loyiq yoki yo‘qligida emasmi? Har yili 100 mingdan ziyod yoshlar diplom egasiga aylanadi. Qani ular? Rossiya yoki biror chet davlatda! Bilim egalarining asosiy qismi nomardlarcha, faqat o‘zini o‘ylab yaxshi maosh ilinjida, ko‘r-ko‘rona bitirgan mutaxassislar esa dangasaligidan mardikorchilik uchun ketishgan. Birinchi toifadan qolgan saviya va vijdoni borlari qanoat va umid bilan o‘z yurtida, o‘z yo‘nalishlarida mehnat qilayaptilar. Shu yerdagi ikkinchi toifadagilar esa, kimlarningdir kimisini kimmidir bo‘lgani uchun ham qandaydir mansab kursisini band qilib o‘tirishibdi. Mana asl muammo nimada. Osongina “paxtakorlik” deysizu, eplab shu paxtani qo‘yishga o‘zingizda yurak dov bermaydi yoki aytgingiz keladigan gaplarda ong mehnati, asos yo‘q. Har kuni ijtimoiy tarmoqlar mehmonisizu yozganingizda ikki qator bo‘lsa-da, vijdon so‘zi, shu yurtga tegishlilik hissi, o‘zlikni anglashga intilish-idrok yo‘q. Atrof bilan taqqoslang Vatanni, ayblarni avvalo jamiyatdan qidiring. Yuqori bilan emas oyog‘ingiz osti bilan solishtiringki, shukr bilan ishonchda kuni kelib o‘sha «mana bizda haqiqiy demokratiya» deganlardan o‘tib ketamiz, inshaalloh! Oxirigacha o‘qimaganingiz shundoq ham ko‘rinib turibdi. Agar tashqi kuchlarning fikrlarini quvvatlasam, qo‘shnimga otamning ko‘p uxlashiyu, onamning g‘iybatni yaxshi ko‘rishini, ukamning qimor o‘ynashiyu akamning qo‘li bir oz egriligini arz-dod qilib, o‘zimning yosh va ahmoq ekanligimni oshkor qilsam, paxtakorlik bo‘lmaydimi? Shunda ma’qullaysizmi?.. Mana, ko‘krak kerganimiz vatanparvarlik hissi nimalarda ko‘rinyaptiyu, nimalarni o‘zimizdan soqit qilib, bunda kimlarga qanday imkonlar yaratib bermoqdamiz. Ha, bizda siyosat kir. Jamiyatdagi ayrim shaxslarning bir-biriga bo‘layotgan munosabati va ular o‘rtasidagi o‘zaro siyosat poklanishga muhtoj… Inkor etish va savol berishdan avval idrok qiling. Men siyosatshunos emasman. BU MENING JURNALISTIK SHAXSIY FIKRIM! MUSTAQIL FIKRIM! HURMAT QILING!..

       Fikr bildirib, savol tashlagan O’zbek uchun alohida aytmoqchiman: Men siyosatchi emasman. Siz ham huddi shu. Shohni oldimga qo‘ydingizu, go‘yo meni chorasiz qoldirib, mot bo‘lganim savolingiz javobini shu axborotni olgan manbaaingizdan qidiring. Garchi men hozir sizga izoh bergan taqdirimda ham buni ma’qullamasligingiz tayin. Siz so‘ragan OAV demokratiyasini esa mana o‘qib turibsiz. Siz ma’qullagan xabar tarqatuvchilar bergan axborotiga agar men qarshi fikr bildirib kommentariya yuborsam, ular aslo javob qaytarmagan, o‘quvchilariga e’lon qilmagan bo‘lardilar. Zamirini anglamay, mutaxassis bo‘lmay turib davlat siyosatiga ko‘r-ko‘rona aralashuv jamiyatda parokandalikni keltirib chiqaradi. O‘zingiz ham ta’kidlagan birgina tinchlik baxti uchun ham ming bor shukr qilaylik. Shusiz ham OAVning qiladigan ishi ko‘p: odamlar orasida, jamiyatimizda, shaxslararo muammolar yetarli. Takror aytaman, Men mustaqil jurnalistman, siyosatchi emas! Darhaqiqat, bizda siyosat kir. Jamiyatdagi ayrim shaxslarning bir-biriga bo‘layotgan munosabati va ular o‘rtasidagi o‘zaro siyosat poklanishga muhtoj…

Alisher ABDUMALIKXON, IDROK.UZ