Мексикада “Эль-Чапо”нинг қамоқхонадан қочиши ҳукумат обрўсига путур етказмоқда

Мексика Бош прокуратураси кучайтирилган тартибда қўриқланадиган “Альтиплано” қамоқхонасининг 22 нафар ходимини ҳибсда ушлаб туришга қарор қилди. Бундан аввал 12 нафар ходимнинг сўроқ қилинганидан сўнг озод этилгани айтилган эди.

 Қамоқхона ходимларидан ташқари яна бир махбус сўроққа тутилди. Эслатиб ўтамиз, ўтган шанба куни мазкур қамоқхонада жазо муддатини ўтаётган “Эль-Чапо” лақабли таниқли наркобарон Хоакин Гусман Лоэра махсус қазилган ва замонавий техника билан жихозланган бир ярим километрлик ер ости йўли орқали қочиб кетган эди. Айни дамда Мексиканинг бир нечта штатларида кенг қамровли қидирув амалиётлари давом этмоқда. Хукумат қочқиннинг қаердалигини маълум қилганларга 60 миллион песо, тахминан 4 миллион доллар мукофот ваъда қилди.

Наркобароннинг қамоқдан қочиб кетиши Мексикада сиёсий тўлқин пайдо бўлишига олиб келди. Расмийлар “қандай қилиб наркобарон иккинчи марта кучли қўриқланадиган қамоқхонадан қочиб кетди” деган саволга жавоб бера олмаяпти. Президент Пенья Ньето ходиса юзасидан жиддий чора кўришга ва тергов ишлари адолатли олиб борилишга ваъда берди. Унинг фикрича, наркобароннинг қочишига юқори лавозимли амалдорлар ҳам алоқадор бўлиши мумкин экан.

Бўлиб ўтган сўнгги президентлик сайловларида ижобий натижаларни қўлга киритган Энрике Пенья Ньето (Enrique Peña Nieto) ваколатлари тугагунга қадар хотиржам ишлайман деган хаёлга борган эди. Аммо хавфли жиноятчининг қочиб кетиши унинг барча орзу умидларини йўққа чиқарди.

Мухолифат кучлари, зиёлилар ва кенг жамоатчиликнинг “Синалоа” уюшган жиноий гуруҳининг рахбари қандай қилиб қамоқхонадан қочиб кетди?” деган саволига ҳозирча президент ҳам хукумат ҳам жавоб бера олмаяпти. Мана шу жавобнинг кечикиши жамоатчиликда хукуматга бўлган ишонч пасайиб бормоқда. Мамлакатдаги вазият шу даражага бориб етдики, Игуала шаҳрида 43 нафар талабанинг ўғирланиши ва ўлдирилиши билан боғлиқ жараёнларни эслатмоқда. Тахлилчиларнинг фикрича, эндиликда хукумат жиноятчининг тутган тақдирдагина ўзи тушиб қолган қопқондан қутилиши мумкин. Бироқ кўпчилик яқин орада жиноятчининг қўлга олинишига мутлоқо ишонмаяпти.

Шуни эслатиб ўтиш керакки, жиноятчи илк бор 2001 йилда махсус қўриқланадиган қамоқхонадан қочишга муваффақ бўлган эди. Ўшанда у қамоқхона ходимларини сотиб олган ва ташлаб юбориш учун мўлжалланган кир кийимларни олиб кетаётган юк машинасида қочиб кетган эди.

“Агар президент юқори лавозимли бир қатор амалдорларни истеъфога чиқармас экан, у холда унинг хатти-харакатлари қимматга тушиши аниқ”, дейди мексикалик тахлилчи Рубен Агилар. Дархақиқат, Президент ўзининг сўз ва ваъдаларининг гаровига айланиб қолди. 2014 йилда Хоакин Гусман хибсга олинганидан кейин Энрике Пенья Ньето омма олдида чиқиш қилар экан, Эль-Чапо яна бир марта қочиб кетгудек бўлса барча маъсулият хукумат зиммасига тушишини айтган эди. У шунингдек бир неча бор баёнот бериб, Ички ишлар вазири Мигел Анхел Осорио Чонгдан хавфли жиноятчи сақланаётган қамоқхона қандай қўриқланаётгани хақида сўраб туришини таъкидлаган эди. Энди маълум бўлишича, қамоқхона кўнгилдагидек қўриқланмаётган экан. Мамлакат фуқоролари хавфсизлигини таъминлаш қоғозда бўлиб, давлатни амалда уюшган жиноий унсурлар бошқараётгани маълум бўлиб қолди, дейишмоқда жамоатчилик вакиллари.

“Эль-Чапо”нинг қочиб кетиши яна бир бор ҳукуматнинг жиноятчилар устидан назоратни йўқотганини исботлади. “Бу хукмрон партиянинг эмас, балки чириган давлат муассасаларининг муаммосидир”, дейди хавфсизлик масалалари бўйича эксперт, Мексика разведкасининг собиқ рахбари Алехандро Хоуп.

Хавфли жиноятчининг қочиши Мексика президентининг халқаро майдондаги фаолиятига салбий таъсир кўрсатгани аниқ. Яқинда  Мексикага Испания қироли расмий ташриф билан келган эди. Якшанба куни эса Пенья Ньето расмий сафар билан  Францияга йўл олди. Бироқ мухолифат унга мурожаат қилиб сафарини тўхтатиб, Мексикага қайтишни талаб қилди. Бироқ президент бу талабга бўйсинмади. Оғир пайтларда президентнинг мамлакатда йўқлиги инқирознинг авж олишига сабаб бўлди. Пенья Ньето Парижда матбуот анжумани ўтказар экан жиноятчининг қочиб кетиши мамлакат учун хақорат эканини айтди ва ўзига хамрохлик қилаётган Ички ишлар вазирини Мексикага жўнатиб юборди.

Бироқ кузатувчларнинг фикрича, айни дамда ички ишлар вазири юзага келган инқирозни бартараф этишга қурби етмайди. Воқеалар ривожини вақт кўрсатади.

Шарофиддин Тўлаганов